Biến đổi khí hậu là gì? Tại sao doanh nghiệp Việt Nam phải quan tâm?

18/03/2025

Biến đổi khí hậu (BĐKH) là sự thay đổi dài hạn của hệ thống khí hậu Trái Đất, biểu hiện qua biến đổi nhiệt độ, lượng mưa và mực nước biển dâng. Tại Việt Nam, hiện tượng này đang tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh thông qua gián đoạn chuỗi cung ứng, thiệt hại cơ sở vật chất và gia tăng chi phí vận hành.

Đứng trước thực tế này, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam cần nhận thức đầy đủ và hành động kịp thời để đảm bảo sự phát triển bền vững trong tương lai.

Biến đổi khí hậu đang diễn ra — *Biến đổi khí hậu tác động nặng nề đến trái đất*

Nội dung chính

Hiểu đúng về biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu không chỉ là những biến động thời tiết ngắn hạn mà là xu hướng thay đổi kéo dài của toàn bộ hệ thống khí hậu Trái Đất. Nguyên nhân chính đến từ sự gia tăng nồng độ khí nhà kính trong khí quyển, đặc biệt là carbon dioxide (CO₂), methane (CH₄) và nitrous oxide (N₂O).

Những khí này hình thành một “tấm chăn” bao quanh Trái Đất, giữ nhiệt từ mặt trời và gây ra hiệu ứng nhà kính. Khi nồng độ khí nhà kính tăng cao do hoạt động con người (đốt nhiên liệu hóa thạch, phá rừng, sản xuất công nghiệp), nhiệt độ toàn cầu tăng lên, dẫn đến nhiều hệ quả khó lường.

Tại Việt Nam, biến đổi khí hậu biểu hiện rõ nét qua:

Nhiệt độ trung bình tăng dần theo từng thập kỷ
Mực nước biển dâng cao, đe dọa các vùng đất thấp
Gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan

Tác động “nhãn tiền” tại Việt Nam

Xâm nhập mặn tại ĐBSCL

Đồng bằng sông Cửu Long đang phải đối mặt với tình trạng xâm nhập mặn nghiêm trọng. Mùa khô 2019-2020 ghi nhận mức xâm nhập mặn nghiêm trọng nhất trong lịch sử, ảnh hưởng đến 10/13 tỉnh. Ranh giới độ mặn 4g/lít đã lan rộng trên 42,5% diện tích tự nhiên toàn vùng (1.688.600ha).

Tỉnh Cà Mau chịu ảnh hưởng nặng nề nhất với 16.500ha bị ảnh hưởng, trong đó 14.000ha thiệt hại trắng từ 70% trở lên.

Lũ lụt miền Trung

Năm 2020, miền Trung Việt Nam đã hứng chịu đợt lũ lụt tàn khốc với thiệt hại nghiêm trọng:

191 người thiệt mạng (tính đến 22/11/2020)
Tổng thiệt hại kinh tế lên đến 30.025 tỷ đồng
206 xã, phường ngập sâu, 109.034 hộ dân bị ngập
Gần 150.000 ngôi nhà bị ảnh hưởng
Nông nghiệp thiệt hại nặng nề (lúa, hoa màu, thủy sản, gia súc)

Hạn hán Tây Nguyên

Tính đến tháng 4/2024, khoảng 2.992ha đất nông nghiệp tại 4 tỉnh Tây Nguyên chịu ảnh hưởng từ hạn hán, gây thiệt hại cho nông dân và doanh nghiệp nông nghiệp.

Hình ảnh lũ lụt tại miền Trung Việt Nam năm 2020 — *Lũ lụt ở miền trung năm 2020*

Tại sao doanh nghiệp Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc?

Biến đổi khí hậu gây rủi ro trực tiếp và gián tiếp cho hoạt động kinh doanh

Rủi ro hoạt động & chuỗi cung ứng

BĐKH là rủi ro kinh doanh thực tế:

Gián đoạn nguồn nguyên liệu: Đặc biệt ngành nông, lâm, thủy sản. Thay đổi mùa vụ, giảm năng suất làm đứt gãy chuỗi cung ứng.
Thiệt hại cơ sở vật chất: Bão, lũ gây hư hại nhà xưởng, kho bãi, thiết bị, nhất là vùng ven biển, đồng bằng.
Chi phí vận hành tăng: Chi phí làm mát tăng, cần đầu tư hệ thống dự phòng, phòng ngừa thiên tai.

Áp lực thị trường & đối tác

Kinh doanh toàn cầu đang chuyển dịch bền vững:

Yêu cầu từ nhãn hàng quốc tế: Tiêu chuẩn ngày càng nghiêm ngặt về giảm phát thải, thực hành bền vững trong chuỗi cung ứng.
Áp lực từ nhà đầu tư: Xu hướng đầu tư ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị) gia tăng, ưu tiên doanh nghiệp có chiến lược khí hậu rõ ràng.
Thay đổi hành vi tiêu dùng: Người tiêu dùng (đặc biệt giới trẻ) quan tâm sản phẩm xanh, tạo thách thức và cơ hội định vị thương hiệu.

Áp lực pháp lý & chính sách

Khung pháp lý ngày càng chặt chẽ:

Cam kết Net Zero 2050: Việt Nam cam kết tại COP26, dẫn đến nhiều chính sách mới.
Nghị định 06/2022/NĐ-CP: Yêu cầu doanh nghiệp lớn báo cáo và giảm phát thải GHG.
Lộ trình thị trường carbon: Dự kiến hoạt động năm 2028, yêu cầu tuân thủ hạn ngạch hoặc mua tín chỉ carbon.

Chi phí carbon tiềm ẩn

Rào cản thương mại liên quan đến carbon:

CBAM của EU: Áp thuế carbon từ 2026 với hàng nhập khẩu phát thải cao (thép, xi măng…), ảnh hưởng xuất khẩu VN.
Chi phí tuân thủ: Đầu tư vào hệ thống MRV (Đo lường, Báo cáo, Kiểm chứng) để đáp ứng yêu cầu thị trường.
Rủi ro cạnh tranh: Mất thị phần nếu không đáp ứng yêu cầu phát thải so với đối thủ.

Cơ hội kinh doanh

BĐKH cũng mở ra cơ hội:

Kinh doanh xanh: Thị trường sản phẩm/dịch vụ thân thiện môi trường (năng lượng tái tạo, vật liệu bền vững…). (Xem thêm Cơ hội kinh doanh)
Tiết kiệm năng lượng: Giảm phát thải đồng thời tiết kiệm chi phí vận hành dài hạn.
Tài chính xanh: Tiếp cận vốn ưu đãi, trái phiếu xanh, quỹ đầu tư bền vững.
Đổi mới công nghệ: Nhu cầu công nghệ sạch thúc đẩy sáng tạo.

Hình ảnh & Thương hiệu

Hành động vì khí hậu mang lại lợi ích vô hình:

Uy tín doanh nghiệp: Tăng cường hình ảnh với các bên liên quan.
Lợi thế cạnh tranh: Khác biệt hóa thương hiệu bằng sáng kiến bền vững.
Thu hút nhân tài: Thế hệ mới ưu tiên doanh nghiệp có trách nhiệm.
Quan hệ cộng đồng: Cải thiện quan hệ với chính quyền, cộng đồng.

Điểm chính: Tại sao doanh nghiệp phải quan tâm?

Rủi ro hữu hình: Gián đoạn chuỗi cung ứng, thiệt hại tài sản, tăng chi phí.
Áp lực đa chiều: Từ thị trường quốc tế, nhà đầu tư ESG, người tiêu dùng và khung pháp lý ngày càng chặt.
Chi phí tiềm ẩn: Thuế carbon (CBAM), chi phí tuân thủ MRV, nguy cơ mất năng lực cạnh tranh.
Cơ hội rộng mở: Kinh doanh xanh, tiết kiệm chi phí, tiếp cận tài chính xanh, đổi mới công nghệ, nâng cao thương hiệu.

Chủ động ứng phó: Lợi ích & hướng đi

Nghiên cứu chỉ ra rằng chi phí để ứng phó với biến đổi khí hậu sẽ thấp hơn nhiều so với chi phí khắc phục hậu quả nếu không hành động. Doanh nghiệp hành động sớm sẽ có lợi thế cạnh tranh, giảm rủi ro và tận dụng cơ hội mới.

Các bước doanh nghiệp Việt Nam có thể thực hiện ngay:

Đánh giá rủi ro & cơ hội: Xác định tác động BĐKH đến mô hình kinh doanh, chuỗi cung ứng, thị trường.
Xây dựng chiến lược: Phát triển chiến lược ứng phó BĐKH phù hợp, tích hợp vào chiến lược kinh doanh tổng thể.
Nâng cao năng lực: Đào tạo nhân viên về BĐKH và các giải pháp.
Hợp tác đa bên: Tham gia các sáng kiến hợp tác để học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm.
Đổi mới công nghệ: Đầu tư vào công nghệ sạch, hiệu quả năng lượng.
Truyền thông minh bạch: Công bố thông tin về nỗ lực ứng phó để tăng cường niềm tin.

Kết luận

Biến đổi khí hậu không còn là mối đe dọa xa vời mà đang tác động trực tiếp đến doanh nghiệp Việt Nam qua nhiều khía cạnh. Đồng thời, khung pháp lý và áp lực thị trường đòi hỏi doanh nghiệp phải hành động ngay để duy trì khả năng cạnh tranh.

Việc ứng phó cần một cách tiếp cận toàn diện, từ đánh giá rủi ro đến thực thi chiến lược. Doanh nghiệp chủ động sẽ không chỉ giảm thiểu rủi ro mà còn nắm bắt cơ hội trong nền kinh tế carbon thấp.

Đã đến lúc các doanh nghiệp Việt Nam cần nhận thức rằng ứng phó với biến đổi khí hậu không chỉ là trách nhiệm xã hội mà còn là yêu cầu kinh doanh thiết yếu. Hành động hôm nay quyết định tương lai.