MRV (Đo lường, Báo cáo, Thẩm định) là gì? Quy trình đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động khí hậu

05/04/2025

MRV (Measurement, Reporting, Verification) là một quy trình ba bước cốt lõi, được quốc tế công nhận, nhằm đảm bảo tính chính xác, minh bạch và đáng tin cậy của các thông tin liên quan đến phát thải và giảm phát thải khí nhà kính (GHG).

Đây là nền tảng không thể thiếu cho mọi hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu hiệu quả, từ báo cáo quốc gia đến dự án tín chỉ carbon và quản lý phát thải doanh nghiệp.

*Ba thành phần cốt lõi của quy trình MRV trong quản lý khí nhà kính*

Nội dung chính

Giải mã MRV: Từng bước trong quy trình vàng

MRV là viết tắt của ba thành phần liên kết chặt chẽ:

M – Measurement (Đo lường)

Là bước nền tảng, bao gồm việc thu thập dữ liệu và tính toán lượng phát thải hoặc hấp thụ GHG. Quá trình này đòi hỏi:

Xác định phạm vi và ranh giới kiểm kê: Xác định rõ các nguồn phát thải cần đo lường (Scope 1, 2, 3).
Thu thập dữ liệu hoạt động (Activity Data): Các số liệu định lượng như lượng nhiên liệu tiêu thụ, kWh điện sử dụng, sản lượng sản xuất, km vận chuyển…
Áp dụng phương pháp tính toán & hệ số phát thải (EF): Sử dụng công thức Phát thải = Dữ liệu hoạt động × Hệ số phát thải để quy đổi hoạt động thành lượng GHG (thường tính bằng tCO₂e).
Tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế: Phải dựa trên các phương pháp luận và tiêu chuẩn được công nhận như:
- GHG Protocol
- ISO 14064-1 (cho tổ chức) / ISO 14064-2 (cho dự án)
- Phương pháp luận của IPCC (cho kiểm kê quốc gia)

R – Reporting (Báo cáo)

Là quá trình tổng hợp, định dạng và công bố dữ liệu đo lường GHG một cách có hệ thống. Một báo cáo chất lượng cần đảm bảo các nguyên tắc của GHG Protocol:

Tính Hoàn chỉnh (Completeness): Bao gồm tất cả các nguồn phát thải đáng kể trong phạm vi đã xác định.
Tính Nhất quán (Consistency): Sử dụng phương pháp luận nhất quán qua các kỳ báo cáo để so sánh được.
Tính Minh bạch (Transparency): Cung cấp đầy đủ thông tin về phương pháp, dữ liệu, giả định, hạn chế.
Tính Chính xác (Accuracy): Giảm thiểu sai số và độ không chắc chắn đến mức có thể.

Nội dung chính của báo cáo thường bao gồm:

Thông tin về tổ chức/dự án và ranh giới báo cáo.
Tổng lượng phát thải GHG (tCO₂e) theo từng Scope và từng loại khí.
Dữ liệu hoạt động, hệ số phát thải đã sử dụng và nguồn gốc.
Mô tả phương pháp luận và các giả định.
Phân tích xu hướng phát thải (so với năm cơ sở/kỳ trước).
Thông tin về độ không chắc chắn.

V – Verification (Thẩm định/Kiểm chứng)

Là quá trình đánh giá độc lập bởi một bên thứ ba có đủ năng lực và được công nhận, nhằm xác nhận tính chính xác và đáng tin cậy của báo cáo phát thải GHG.

Mục đích: Đảm bảo báo cáo tuân thủ các tiêu chuẩn, quy định và phản ánh trung thực tình hình phát thải. Tăng cường lòng tin của các bên liên quan.
Đơn vị thực hiện: Các tổ chức thẩm định/kiểm chứng độc lập (Validation and Verification Bodies – VVBs) được công nhận.
Quy trình: Xem xét tài liệu, kiểm tra tại chỗ (nếu cần), phỏng vấn, đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ, kiểm tra tính toán…
Tiêu chuẩn thẩm định chính: ISO 14064-3, ISAE 3410.
Kết quả: Báo cáo thẩm định (Verification Report/Statement) đưa ra ý kiến về mức độ đảm bảo (hợp lý/hạn chế) đối với thông tin trong báo cáo GHG.

Điểm chính về MRV:

M (Đo lường): Tính toán phát thải dựa trên dữ liệu hoạt động và hệ số phát thải theo tiêu chuẩn.
R (Báo cáo): Trình bày kết quả đo lường một cách đầy đủ, nhất quán, minh bạch, chính xác.
V (Thẩm định): Bên thứ ba độc lập kiểm tra, xác nhận tính đáng tin cậy của báo cáo..

Tại sao MRV là “Xương sống” của Hành động Khí hậu?

MRV đóng vai trò nền tảng, không thể thiếu vì:

Đảm bảo Tính tin cậy & Minh bạch: Tạo ra dữ liệu GHG đáng tin cậy, giúp các bên hiểu rõ tình hình thực tế và hiệu quả hành động.
Xây dựng Niềm tin: Là yếu tố cốt lõi để tạo dựng lòng tin vào các cam kết khí hậu, thị trường carbon và các dự án giảm phát thải.
Tạo Sân chơi Bình đẳng: Đảm bảo mọi bên tuân thủ cùng quy tắc, ngăn chặn “tẩy xanh” (greenwashing).
Hỗ trợ Tuân thủ & Thực thi: Cung cấp cơ sở để giám sát việc thực hiện quy định, chính sách.
Đảm bảo Khả năng So sánh: Cho phép so sánh dữ liệu theo thời gian và giữa các đơn vị.
Cơ sở Ra quyết định: Cung cấp thông tin chất lượng cao cho việc hoạch định chính sách, đầu tư và quản lý.

Không có MRV đáng tin cậy, mọi nỗ lực về báo cáo phát thải, thị trường carbon hay tài chính khí hậu đều trở nên vô nghĩa.

MRV được áp dụng ở đâu? Từ Quốc gia đến Doanh nghiệp và Dự án

Quy trình MRV được triển khai ở nhiều cấp độ:

Cấp quốc gia:
- Lập báo cáo kiểm kê GHG quốc gia nộp cho UNFCCC.
- Theo dõi tiến độ thực hiện NDC theo Thỏa thuận Paris (Khung Minh bạch Tăng cường – ETF).
- Điều kiện để tiếp cận tài chính khí hậu quốc tế.
Cấp doanh nghiệp:
- Tuân thủ quy định báo cáo bắt buộc (VD: Nghị định 06/2022/NĐ-CP tại Việt Nam).
- Lập báo cáo ESG và Phát triển bền vững.
- Quản lý rủi ro carbon nội bộ và chuỗi cung ứng.
Cấp dự án:
- Dự án tín chỉ carbon: Bắt buộc phải có MRV theo các tiêu chuẩn (VCS, Gold Standard…) để tín chỉ được công nhận và giao dịch.
- Các dự án/chương trình giảm phát thải khác (NAMAs…).
Hệ thống mua bán phát thải (ETS):
- Xác định và phân bổ hạn ngạch phát thải.
- Đảm bảo tuân thủ hạn ngạch của các cơ sở tham gia.
- Đảm bảo tính toàn vẹn của các đơn vị giao dịch.

*MRV được áp dụng rộng rãi từ cấp quốc gia, doanh nghiệp đến các dự án cụ thể*

Tiêu chuẩn quốc tế cho Thẩm định (Verification)

Thành phần “V” (Verification) đặc biệt quan trọng và cần tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. ISO 14064-3 là tiêu chuẩn cốt lõi.

Vai trò của ISO 14064-3

ISO 14064-3:2019 cung cấp các nguyên tắc và yêu cầu cho việc xác nhận (validation) và kiểm định/thẩm định (verification) các báo cáo/tuyên bố về GHG. Nó bao gồm:

Quy trình thẩm định chi tiết.
Yêu cầu về năng lực của đơn vị và chuyên gia thẩm định.
Phương pháp đánh giá rủi ro và xác định mức độ trọng yếu.
Xác định mức độ đảm bảo (hợp lý/hạn chế).
Yêu cầu về báo cáo thẩm định.

Các tiêu chuẩn khác hỗ trợ thẩm định bao gồm ISAE 3410 (cho kiểm toán viên) và các yêu cầu riêng của từng chương trình carbon.

Quy định về MRV tại Việt Nam

Việt Nam đang xây dựng hệ thống MRV quốc gia, với nền tảng pháp lý ban đầu là Nghị định 06/2022/NĐ-CP:

Các yêu cầu MRV trong Nghị định 06

Đối tượng: Các cơ sở thuộc danh mục phải kiểm kê GHG (Phụ lục II, III, IV, V).
Đo lường (M): Phải xây dựng Kế hoạch giám sát, thu thập số liệu hoạt động, tính toán phát thải theo hướng dẫn của Bộ TNMT.
Báo cáo (R): Lập Báo cáo kiểm kê GHG định kỳ theo Mẫu 06, Phụ lục II của Nghị định và gửi cơ quan có thẩm quyền.
Thẩm định (V): Báo cáo kiểm kê GHG phải được thẩm định bởi đơn vị đủ điều kiện trước khi gửi.

Vai trò của đơn vị thẩm định trong nước

Nghị định 06 quy định rõ:

Đơn vị thẩm định phải được Bộ Tài nguyên và Môi trường công nhận đủ điều kiện hoạt động.
Phải đáp ứng các yêu cầu về năng lực, kinh nghiệm, hệ thống quản lý chất lượng (thường theo ISO).
Chịu trách nhiệm về tính độc lập, khách quan và chất lượng của báo cáo thẩm định.

Hệ thống MRV quốc gia của Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện để phục vụ mục tiêu NDC và vận hành thị trường carbon trong nước.

Điểm chính về MRV tại Việt Nam:

Nghị định 06 là khung pháp lý chính.
Các cơ sở lớn bắt buộc phải thực hiện M-R-V.
Báo cáo kiểm kê GHG phải được thẩm định bởi đơn vị đủ điều kiện được Bộ TNMT công nhận.

Kết luận

MRV (Đo lường, Báo cáo, Thẩm định) là quy trình không thể tách rời, tạo thành nền tảng vững chắc cho mọi hoạt động liên quan đến khí nhà kính. Nó đảm bảo rằng các con số về phát thải và giảm phát thải là chính xác, minh bạch và đáng tin cậy, từ đó xây dựng lòng tin, hỗ trợ việc ra quyết định và thúc đẩy hành động khí hậu hiệu quả.

Đối với Việt Nam, việc triển khai thành công hệ thống MRV theo tiêu chuẩn quốc tế là yếu tố then chốt để thực hiện cam kết Net Zero, phát triển thị trường carbon và thu hút tài chính xanh. Doanh nghiệp cần chủ động xây dựng năng lực MRV nội bộ và hợp tác với các đơn vị thẩm định uy tín để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao.